Имаше неколку причини за високиот наталитет во поранешна Југославија, а озлогласената неможност да се планира семејство немаше никаква врска со тоа.
Денес, многудетното семејство е исклучок, а не правило, додека во селата во Југославија повеќето семејства имаа многу деца. Нашите баби и прабаби, по правило, одгледуваа најмалку три, а често и пет деца. Сепак, не сите деца би доживеале полнолетство.
Економски причини за многудетни семејства
Враќање на таткото од војска.
Климатските услови имале големо влијание врз благосостојбата на селските семејства. Беше исклучително тешко да се издржуваат постарите родители, бидејќи, според достапните податоци, просечното семејство со мало парче земја едвај преживуваше. Родителите би можеле да бидат сигурни дека ќе имаат леб на старост само ако одгледале неколку деца – идните хранители на семејството.
„Господ дава деца – ќе дава и за деца“
Големиот број деца не бил карактеристичен само за селските семејства.
Во тоа време, просечниот животен век беше краток, па девојчињата можеа да се венчаат на 13 години, додека младите мажи имаа право да се венчаат на 15. Вакви правила постоеле уште од античко време и биле дел од традицијата.
Не треба да се преувеличуваат религиозните причини за раѓање деца, но во тоа време се сметаше дека е „грешно да се одлучи наместо Бог кој ќе се роди“. Токму тоа е принципот кој ги водел семејствата во селата пред модернизацијата на општеството.
Синови и ќерки
Три ќерки… Само чекам да дојде син!
Ако првото дете беше девојче, таткото ќе беше рамнодушен кон неа, а дома тоа ќе беше прифатено со жалење.
Бабата ќе рече: „Не е важно, ќе биде добра дадилка“. Селаните имаа право да го караат, па дури и тепаат млад татко, кој имал ќерка како прво дете – „зошто си направил девојче ? Се случуваше сериозно да го претепаат, а тој да молчи и да трпи, бидејќи „отсекогаш било така“.
Мајка – столб на семејството
Три ќерки како во бајка…
Интересно е да се прочитаат стари записи од руралните средини, кои ја опишуваат улогата на мајката во семејството. Според овие сведоштва, мајката била таа која им ги решавала сите секојдневни проблеми на децата, вклучувајќи и набавка на храна и правење облека. Во селските семејства, мајката имала авторитет еднаков на оној на таткото.
„Шест на клупите“
„Беше трогателно да се гледаат децата како се собираат околу нивната исцрпена мајка“, напишала во своите мемоари една докторка од таа ера.
“И таа никогаш не заборави ниту едно дете – ќе го тапкаше секое по глава, дури и нејзиниот најстар син, речиси возрасен млад човек, кој седеше малку подалеку од толпата девојчиња и момчиња. Колку е помладо детето, толку беше поблиску до својата мајка. И никој не го доведе во прашање тоа правило”.
Говедата се гледаше подобро од децата.
Четири генерации во една куќа.
Не треба да заборавиме дека родителите во селските семејства скоро секогаш работеле. Дури и една трудница ги вршеше сите домашни работи – млатеше жито, треваше, садеше и копаше компири и тоа го правеше додека не се породи.
„ Некои жени раѓаат на полиња, други во штракаат колички додека се обидуваат да се вратат дома. Некои, кога ќе почувствуваат болка од породувањето, бегаат дома „како јагне“ “, забележале етнографите од тоа време.
Говедата се чуваше подобро од децата, затоа што ако умре крава сите ќе гладуваа, а ако умреше дете мајката ќе рече – судбината е таква, јас ќе родам друга.
Историчарите запишуваат дека во селата често можело да се види босоно дете како оди по улица во кратка кошула, држејќи корка леб во раката. Мајката седела пред куќата и правела нешто, повремено фрлајќи поглед кон детето.
Деца – среќа во домот
Затоа бабите и дедовците имале голема улога во воспитувањето на децата. Тие не само што се грижеа за своите внуци, туку им пренесоа и корисно знаење. Тоа често се правело преку бајките, во кои се споменувале опасностите кои демнат во шумите и реките. Стравот од водениот бивол, сивиот волк или други „злобни херои“ послужил како еден вид психолошка кочница за љубопитното селско момче, кое честопати било оставено на себе. Но, на 10 години можеше да се види како оди сам во шумата, на полето, во соседното село и се враќа доцна во ноќта, без никаков страв.
